- Бахшида ба “Ҳафтаи илм”
Бо мақсади иҷрои дастурҳои Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, ки дар паём зикр ёфтаанд инчунин барномаҳо ва қарорҳои қабулнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон,Кумитаи андоз ба рақамикунонии фаъолияти мақомоти андоз ва афзоиш додани модулҳои барномаҳои компютерӣ тақвият бахшида истодааст.
Солҳои охир бо тақозои замон дар мақомоти андоз ба равандҳои рақамикунонии соҳа таваҷҷуҳи бештар зоҳир карда мешавад. Аз ин рӯ, татбиқи технологияҳои замонавии иттилоотӣ, ки пеш аз ҳама, ба беҳтар намудани маъмурикунонии андоз, хубтар кардани сатҳу сифати хизматрасониҳои давлатӣ, баланд бардоштани масъулияти андозсупоранда дар таъмини риояи қонунгузории андоз, инчунин, халалдор насохтани фаъолияти онҳо, равона карда шудааст, яке аз самтҳои афзалиятноки фаъолияти мақомоти андоз ба шумор меравад.
Дар айни замон хизматрасониҳои электроние, ки аз ҷониби Кумитаи андоз ба шаҳрвандон ва андозсупорандагон пешниҳод шудааст, то моҳи май 78 адад ва моҳи сенябри соли 2023 81 ададро ташкил медиҳад. Дар ҳоли ҳозир, гирифтани маълумот аз Феҳристи ягонаи давлатӣ, дар шакли электронӣ пешниҳод намудани эъломияҳои андоз ва ҳисобнома-фактураҳои андоз аз арзиши иловашуда, азназаргузаронии ҳисобот, тартиб додани санади муқоисавӣ, ба таври электронӣ кушодани суратҳисоби бонкӣ, пешниҳоди эъломияҳо аз ҷониби хизматчиёни давлатӣ, ҳисобкунаки андоз (барои ҳисоб кардани андоз аз даромад, андоз аз воситаҳои нақлиёт, амволи ғайриманқул, андози замин), шакли электронии Кодекси андоз барои телефонҳои мобилӣ дар платформаи “Android”, барномаи мобилии “Андози ман”, гирифтани маълумот дар бораи рақами мушаххаси андозсупоранда, пардохти андозҳо тавассути кортҳои бонкӣ, тақвими андоз, тафтиши ҳуҷҷатҳо тариқи электронӣ, ба ҳисоб гирифтани воҳидҳои алоҳидаи шахсони ҳуқуқӣ ва хизматрасониҳои дигар дар шакли электронӣ ба роҳ монда шудааст.
Пешниҳод ва истифодаи чунин хизматрасониҳо дар шакли электронӣ ба беҳтар гардидани маъмурикунонии андоз замина хоҳад гузошт. Ин хизматрасониҳо ба кормандони мақомоти андоз ва андозсупорандагон имконият медиҳад, ки онҳо вазифа ва уҳдадорихои худро шаффоф, бофаврият, дақиқ ва бо сарфаи ками вақт анҷом диҳанд.
Мутахассисони соҳа ба ин назаранд, ки беҳдошти системаи маъмурикунонии андоз то андозае такя ба Консепсияи иқтисоди рақамӣ ва таҳкими механизмҳои ҳавасмандкунии фаъолияти соҳибкорӣ ва сармоягузорӣ, инчунин, кам кардани хароҷот вобаста ба иҷрои уҳдадориҳои андоз мебошад.
Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми имсолаи худ ба Маҷлиси Олӣ оид ба беҳтар гардонидани хизматрасониҳои давлатӣ дар шакли электронӣ таъкид карданд. Вобаста ба ин, Кумитаи андоз дар доираи Консепсияи ташаккули ҳукумати электронӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Консепсияи иқтисоди рақамӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон рақамикунонии мақомоти андоз ва беҳтар намудани хизматрасонӣ ба андозсупорандагон, барои андозсупорандагон ва шаҳрвандон модулҳои зиёди хизматрасонии электрониро мавриди истифода қарор додааст.
Барномаҳои компютерии Кумитаи андоз, пеш аз ҳама, барои ҳамоҳангсозии фаъолияти тамоми самтҳои мақомоти андоз равона шудааст. Мақсади асосии барномаҳои мазкур, фароҳам овардани шароит барои баланд бардоштани самаранокии фаъолияти мақомоти андоз мебошад. Чунин хизматрасониҳо ба андозсупорандагон имконият медиҳад, ки онҳо бе ҳозир шудан ба мақомоти андоз, уҳдадориҳои андозии худро иҷро намоянд. Яке аз функсияҳои асосӣ тафтиши ҳуҷҷатҳои электронӣ, суроғаи нозиротҳои андоз, суроғаи терминалҳо, ҳисобкунаки андоз, дастурамалҳо, Кодекси андоз, донистани РМА, тақвими андоз, дохилшавӣ ба “Ҳуҷраи шахсӣ” дар шакли электронӣ мебошад, ки андозсупорандагон метавонанд аз онҳо хуб истифода намоянд.
Андозсупорандагоне, ки мехоҳанд дар бораи хизматрасониҳои электронии мақомоти андоз маълумот пайдо кунанд, метавонанд ба сомонаи Кумитаи андоз (andoz.tj) ворид шаванд ва ё замимаи чунин модулҳо (“Ҳисобкунаки андоз” ва “Андози ман”)-ро аз Google Play, ки барои телефонҳои мобилии шакли “Android” мутобиқ карда шудааст, боргирӣ намоянд.
Рушди маъмурикунонии андоз ҳамчун як ҷузъи муҳимми ислоҳоти иқтисодӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба беҳтар намудани муҳити корӣ ва фазои сармоягузорӣ, таҳкими рақобатпазирии иқтисоди миллӣ ва ташаккули иқтисоди рақамӣ нигаронида шудааст. Барномаи рушди маъмурикунонии андоз барои солҳои 2020 – 2025 бобати рушди рақамикунонии андоз заминаи хуберо фароҳам овардааст. Барномаи мазкур, ба афзалиятҳои Стратегияи миллии рушди Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2030 асос ёфта, бо дар назар доштани дастовардҳои таҷрибаи ҷаҳонӣ, бо мақсади сода ва дастрас намудани хизматрасониҳо ба андозсупорандагон ва баланд бардоштани интизоми андозсупории андозсупорандагон, таъмини рушди мунтазами маъмурикунонии андоз, ҷорӣ намудани иқтисодиёти рақамӣ ва беҳсозии минбаъдаи муносибатҳои андозӣ дар байни андозсупорандагон ва мақомоти андоз амалӣ мегардад.
Раванди тақвияти иқтидори иқтисодию истеҳсолии кишвар ва омили таъсиррасони он, асосан, дар беҳтар намудани маъмурикунонии андоз, боз ҳам сода ва дастрас намудани хизматрасонӣ ба шаҳрвандон ва андозсупорандагон зоҳир мешавад. Яке аз самтҳои ислоҳоти системаи маъмурикунонии андоз роҳандозии системаи андоз дар асоси технологияҳои рақамӣ мебошад, ки ҳадафи муҳимми он аз байн бурдани тамоси шахсӣ миёни кормандони андоз ва андозсупоранда ҷиҳати паст бурдани сатҳи фасод дар системаи андоз мебошад.
Бо мақсади рушди ҳисоббаробаркуниҳои ғайринақдӣ, Кумитаи андоз бо истифода аз имкониятҳои техникӣ, пардохти маблағи андозҳои маҳаллиро тавассути POS-терминалҳо ва хизматрасонии эквайрингӣ ба роҳ мондааст. Инчунин, тавассути Бонки давлатии амонатгузории “Амонатбонк” дар заминаи мобилии “Амонат-мобайл” пардохти маблағи андозҳо аз ҳисоби соҳибкорони инфиродии тибқи патент ва шаҳодатнома фаъолияткунанда, андоз аз объектҳои ғайриманқул, қитъаҳои замин ва воситаҳои нақлиёти шахсони воқеӣ, тариқи ҳамёнҳои электронӣ роҳандозӣ карда шудааст. Ҳангоми бо чунин тартиб пардохт намудани маблағи андозҳо ба шаҳрвандон ва андозсупорандагон расиди электронӣ дар бораи пардохт (дар шакли СМС-паём) дастрас шуда, ҳамзамон, маблағҳои пардохтшуда ба таври автоматӣ дар ҳисобварақаҳои онҳо сабт мегардад.
Андозсупорандагон метавонанд минбаъд пардохти маблағҳои патент, андозҳо аз молу мулки ғайриманқул, қитъаҳои замин ва воситаҳои нақлиётро бо истифода аз воситаҳои электронӣ пардохт намоянд. Бинобар ин, татбиқи чорабиниҳои беҳдошти маъмурикунонии андоз ба баланд бардоштани эътимоди аҳолӣ ба мақомоти давлатӣ, гузариш ба моделҳои муосир ва самараноки технологияҳои пешбурди системаи мақомоти андоз, боло бурдани сатҳи дониши ҳуқуқии соҳаи андоз, огоҳии андозсупорандагон ва дар натиҷа, мустақилона риоя кардани қонунҳои андоз ва дар ин асос, афзун кардани нуфузи мақомоти андоз тавассути идоракунии одилона равона карда шудаанд.
Ҷорӣ намудани технологияҳои ҳозиразамони иттилоотӣ ва дар заминаи онҳо омода кардану ба роҳ мондани барномаҳои компютерӣ бо мақсади беҳтар намудани маъмурикунонии андоз, баланд бардоштани сатҳу сифати хизматрасониҳои мақомоти андоз ба андозсупорандагон, дар сатҳи замонавӣ ба роҳ мондани корҳои фаҳмондадиҳӣ, ҳаддалимкон маҳдуд намудани алоқаи бевоситаи корманди мақомоти андоз бо шаҳрвандон ва андозсупорандагон, воқеан, яке аз самтҳои муҳимми фаъолияти мақомоти андоз ба шумор меравад.
Рақамикунонии мақомоти андоз имконият медиҳад, ки хизматрасонӣ ба аҳолӣ ва андозсупорандагон ва табодули маълумот миёни мақомоти давлатӣ дар сатҳи замонавӣ таъмин карда шуда, ба ин васила, самаранокии фаъолият дар ҳамаи самтҳо афзун гардонида шавад. Имрӯзҳо мақомоти андоз дар фаъолияти худ аз стандартҳои замонавӣ ва технологияҳои муосир бештар истифода намуда, барои ба роҳ мондани муносибатҳои шарикона бо бахши хусусӣ, пеш аз ҳама, сода ва осон намудани иҷрои уҳдадориҳои андозӣ як қатор тадбирҳоро роҳандозӣ намудаанд. Дар ин раванд яке аз механизмҳои асосии танзимкунандае, ки мақомоти андоз барои андозсупорандагон муҳайё намудаанд, сомонаи Кумитаи андоз (andoz.tj) ба шумор меравад. Дар сомонаи Кумитаи андоз ҳамаи намудҳои хизматрасониҳои мақомоти андоз, ки барои шаҳрвандон ва андозсупорандагон омода гардида, иҷрои уҳдадории онҳоро осон менамояд, ҷойгир карда шудааст. Роҳандозии ин тадбирҳо, дар маҷмуъ, барои татбиқи Консепсияи ҳукумати электронӣ ва гузариш ба иқтисоди рақамӣ мусоидат менамояд.
Бо мақсади зиёд шудани хизматрасониҳои электронӣ ва истифодаи сода ва осони хизматрасониҳо, сомонаи Кумитаи андоз пайваста нав карда мешавад ва бо таҷдиди сомонаи мазкур, дар он навовариҳои зиёде барои истифодабарандагон муҳайё мегардад.
Кумитаи андоз ҳамеша кӯшиш менамояд, ки имконияти аз ҷониби шаҳрвандон ва соҳибкорон истифода гардидани сомонаи худро давра ба давра вусъат диҳад ва дар баробари ин, ҳимояи сомона ва дигар хизматрасониҳои электронии дохили онро аз хатарҳои киберӣ таъмин намояд. Дар доираи амалӣ намудани Консепсияи иқтисоди рақамӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, дар Кумитаи андоз аксари хизматрасониҳои давлатӣ ба андозсупорандагон ва шаҳрвандон бо истифода аз технологияҳои муосири иттилоотӣ дар шакли электронӣ ба роҳ монда шудаанд ва ҳамаи ин тадбирҳо, пеш аз ҳама, барои аз ҷониби андозсупорандагон осон ва сода гардидани иҷрои уҳдадориҳои андозӣ, аз ҷумла ҳисобу пардохти андозҳо равона гардидаанд.
Кормандони мақомоти андоз низ ҷиҳати хубтар намудани сатҳу сифати хизматрасониҳо бо шаҳрвандон ва андозсупорандагон пайваста ҳамкорӣ менамоянд, ки ин ба рушди фаъолият ва иҷрои уҳдадориҳои андозии онҳо заминаи мусоидро фароҳам месозад.
Тоҷиддин Холов,
номзади илмҳои иқтисодӣ
